อนันต์ พิริยะภัทรกิจ 

กองกลาง ฝ่ายบริการกลาง 

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทไทย

          ปลูกสิ่งใดมักได้สิ่งนั้น? นั่นคงเป็นคำถามในใจสำหรับใครหลายๆ คน หลังจากที่ซื้อต้นไม้ที่ชอบมาปลูกด้วยความยากลำบาก พอหลายปีผ่านไป กลับพบว่าไม่ใช่ต้นไม้ที่เรานำมาปลูกกลายเป็นต้นอื่น โดยเฉพาะการปลูกเลี้ยงต้นมหาพรหมราชินี ซึ่งเป็นต้นไม้ประจำสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.) ที่มีผู้ให้ความสนใจนำไปปลูกเลี้ยงจำนวนมาก ภายหลังจากการปลูกไปแล้ว ประมาณ 2-3 ปี ต้นไม้ก็เริ่มออกดอกบานสะพรั่ง แต่กลับพบว่า ดอกที่ออกมา ไม่เหมือนกับภาพในหนังสือไม้ดอก จึงเกิดความสงสัย และเมื่อสอบถามจากแหล่งข้อมูล เพื่อคลายความสงสัยกับสิ่งที่เกิดขึ้นกับต้นไม้ที่นำมาปลูก

          โดยทั่วไป การขยายพันธุ์พืช มักใช้วิธีการเพาะเมล็ด แต่เนื่องจากพืชบางชนิดมีเมล็ดจำนวนน้อยหรือบางครั้งอยากให้มีลักษณะพิเศษเหมือนต้นเดิม เช่น ออกดอกไว ให้ผลเร็ว จึงนิยมขยายพันธุ์ด้วยการเสียบยอดหรือทาบกิ่ง วิธีการดังกล่าว ต้องอาศัยต้นตอที่มีความแข็งแรงและต้องเป็นพืชสกุลเดียวกัน ต้นมหาพรหมราชินีก็ต้องอาศัยวิธีการดังกล่าว โดยใช้ต้นมะป่วนเป็นต้นตอ เป็นต้น

ทำไมต้นไม้ถึงเปลี่ยนไป!

          สาเหตุนั้นเกิดจากการดูแลรักษาภายหลังการปลูกต้นไม้ ที่ได้จากการทาบกิ่งหรือเสียบยอด ควรหมั่นสังเกตดูว่า ต้นไม้ที่ปลูกตามบริเวณใต้รอยแผลที่ทาบหรือเสียบยอด มียอดใหม่ของต้นตอแตกขึ้นมาหรือไม่ เมื่อพบว่ามียอดใหม่แตกขึ้นมา ควรตัดทิ้งทันที อย่าไปเสียดาย เพราะยอดดังกล่าวจะไปแย่งอาหารจากโคนต้นและดันตัวเองให้เติบโตสูงชะลูดขึ้นอย่างรวดเร็ว จนกระทั่งมีลำต้นใหญ่และแข็งแรง เจริญเติบโตแซงกิ่งพันธุ์ (มะป่วน) ในที่สุดกิ่งพันธุ์ที่ทาบหรือเสียบยอด (มหาพรหมราชินี) ที่นำมาปลูกก็ไม่สามารถเติบโตต่อไปได้ และตายไปในที่สุด กลายเป็นว่าเราปลูกต้นตอ (มะป่วน) ที่ออกดอกสะพรั่งแทนที่มหาพรหมราชินี

          ท้ายสุด เมื่อวันเวลาผ่านล่วงเลยไป แม้จะไม่ได้ต้นไม้อย่างที่คัดเลือกมาปลูกตั้งแต่แรก อย่างเช่น ต้นมหาพรหมราชินีที่กล่าวมานั้น แต่กลับได้ต้นไม้ชนิดใหม่ที่ให้ความร่มเงา สร้างความร่มรื่น ออกดอกที่สวยงาม แม้ขนาดดอกจะมีขนาดที่เล็กกว่าก็ตาม หากทำความเข้าใจและรู้จักให้ดี คงไม่เสียหายที่ได้ต้นไม้อื่น และควรดูแลเขาให้ดีตลอดไป

          ดังนั้น การหมั่นดูแลเอาใจใส่ตั้งแต่ต้นยังเล็กๆ อยู่ คอยตัดยอดของต้นตอที่จะแทรกแตกออกมา เพื่อไม่ให้ยอดต้นตอมาแย่งน้ำและอาหารของต้นมหาพรหมราชินี เหล่านั้นล้วนเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งต่อการได้พันธุ์ไม้ที่แท้จริง ดั่งเรื่องราวของมหาพรหมราชินีนี้

          ♥ ต้นไม้ก็เหมือนสิ่งมีชีวิตทุกอย่างบนโลก ต้องหมั่นดูแลเอาใจใส่ แล้วผลลัพธ์จะงดงามสมความตั้ง ♥